26.

MIĘDZYNARODOWA
KONFERENCJA
NAUKOWA

KULTURA EUROPY ŚRODKOWEJ

KULTURA ELIT SPOŁECZNYCH W EUROPIE ŚRODKOWEJ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ŚLĄSKA

Zabrze, 16–17 listopada 2023 r.

O Konferencji

Żyjemy w XXI w. – w wieku komputeryzacji, galopującej robotyzacji, nowoczesnych technologii i nowych szans na rozwój. Dzisiejszy postęp techniczny zawdzięczamy właśnie górnictwu. Zapoczątkowana w 1760 r. rewolucja przemysłowa nie byłaby możliwa bez węgla kamiennego, który napędzał wielkie parowe silniki maszyn przemysłowych, okrętów i parowozów. Nie byłoby kolei, a co za tym idzie szybkiego transportu materiałów, surowców oraz ludzi. Polska miała w tym swój istotny udział. Wynaleziona przez Ignacego Łukasiewicza lampa naftowa 31 lipca 1853 rozświetliła wystawę apteki we Lwowie. Stulecie dominacji węgla umożliwiło gwałtowny rozwój europejskiej cywilizacji i dało podwaliny do budowy współczesnych miast i metropolii.

W Zabrzu - do niedawna mieście ciężkiego przemysłu, którego większość mieszkańców zatrudniona była w kopalniach, hutach i w związanych z nimi zakładach przemysłowych - bezpośrednio doświadczaliśmy dobrodziejstw, ale i negatywnych skutków ponad dwustuletniej eksploatacji złóż węglowych. Restrukturyzacja przemysłu górniczego spowodowała gigantyczne koszty społeczne - wysokie bezrobocie, osobiste dramaty dotkniętych nim ludzi, trudną sytuację budżetu miasta. Na powierzchni pozostały wielkie przestrzenie zdegradowanych gruntów – efekty szkód górniczych. Dlatego Miasto skutecznie rewitalizuje tereny poprzemysłowe. Przeznacza także olbrzymie środki na pomoc społeczną i powstawanie nowych miejsc pracy.

Samorządy górniczych miast w całej Europie i świecie, podejmują ogromny trud pogodzenia ekonomii z ekologią. Dzisiaj stoimy przed nowym wyzwaniem. Robotyzacja i komputeryzacja dokonały prawdziwej rewolucji w naszym życiu i pracy. Dalekosiężne, przewidywane skutki tych zmian są przedmiotem refleksji. Dlatego tak ważne jest spojrzenie wstecz.

Analizy dotyczące rozwoju górnictwa węglowego i naftowego, które diametralnie zmieniło ludzkie życie w wymiarze ekonomicznym i kulturowym, pomagają nam zrozumieć mechanizm procesów zachodzących na świecie. Wyniki badań naukowych poszerzają naszą wiedzę na temat wpływu eksploatacji złóż na rozwój miast, regionów, a także wpływu spalania kopalin na ludzkie zdrowie i klimat. Istotną rolę w tym procesie pełnią prace badawcze naukowców, interdyscyplinarne spotkania, dyskusje wymiany poglądów i wniosków, a także publikacje takie jak niniejsza.

Książka pt. „Miasta górnicze i górnictwo w Europie Środkowej” zawiera referaty, w których badacze patrzą przez pryzmat historii na rozwój przemysłu górniczego i związanych z nim miast w Europie Środkowej, a szczególnie na Górnym Śląsku.

Jestem przekonana, że zawarte w tej książce rezultaty naukowych dociekań nie tylko wzbogacą naszą wiedzę na temat przeszłości, ale pomogą także w spojrzeniu na przyszłość pogórniczych miast oraz przemysłu wydobywczego.

Małgorzata Mańka-Szulik
Prezydent Miasta Zabrze

Międzynarodowe konferencje naukowe z cyklu „Kultura Europy Środkowej” odbywają się w Zabrzu od 1997 r.. Inspiracją do zorganizowania pierwszej pt. „Środkowoeuropejskie dziedzictwo św. Wojciecha” było millenium śmierci św. Wojciecha. Konferencje te przyczyniają się do odkrywania naszej tożsamości i poznawania bogatej kulturowo przeszłości. W szerokim kontekście europejskim przybliżają nam historię śląskiej ziemi.

Organizację ich zapoczątkował ówczesny naczelnik Wydziału Kultury i Sportu — pan Jerzy Chmielewski. Organizacją konferencji od strony merytorycznej od początku zajmował się Instytut Górnośląski w Katowicach. Od roku 2007 organizacją konferencji zajmuje się Urząd Miejski w Zabrzu wraz z Oddziałem Katowickim PAN. Od początku też przewodniczącym Rady Naukowej jest prof. dr hab. Antoni Barciak.

Także każdorazowo patronat nad konferencjami przyjmują:
Wojewoda Śląski, Marszałek Województwa Śląskiego i rektorzy śląskich uczelni.

W konferencjach biorą udział uczeni z różnych ośrodków naukowych kościelnych i świeckich w kraju, jak również z Czech, Słowacji, Niemiec, i Austrii. Cieszą się one rosnącym zainteresowaniem środowisk naukowych historyków w kraju i za granicą. Mają także ogromny walor edukacyjny — uczestniczą w nich corocznie grupy młodzieży szkół średnich i studentów zainteresowanych korzeniami naszej kultury. Podczas każdej konferencji jest także miejsce na referaty ukazujące historię lokalną (również z przeszłości Zabrza).


Pokłosiem każdej z konferencji jest wydana książka zawierająca referaty i komunikaty wygłoszone podczas spotkań. Ukazują się także sprawozdania z konferencji w historycznych czasopismach naukowych w Polsce („Nasza Przeszłość”, „Zeszyty Historyczne” Polskiego Towarzystwa Historycznego), a także w Czechach.

Tematy dotychczasowych konferencji:

  • 1997 „Środkowoeuropejskie dziedzictwo Św. Wojciecha”
  • 1998 „Środkowoeuropejskie dziedzictwo cyrylometodiańskie”
  • 1999 „Tysiącletnie dziedzictwo diecezji wrocławskiej”
  • 2000 „Lux Romana w Europie Środkowej ze szczególnym, uwzględnieniem Górnego Ślaska”
  • 2001 „Kultura edukacyjna na Górnym Śląsku”
  • 2002 „Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej”
  • 2003 „Curatores pauperum — Źródła i tradycje kultury charytatywnej Europy Środkowej”
  • 2004 „Źródła kultury umysłowej w Europie ŚRODKOWEJ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM GÓRNEGO Śląska”
  • 2005 „Kultura prawna w Europie Środkowej”
  • 2006 „Piastowie śląscy w kulturze i europejskich dziejach”
  • 2007 „Św. Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku”
  • 2008 „Korzenie wielokulturowości Śląska ze szczególnym uwzględnieniem Śląska Górnego”
  • 2009 „Ślązacy w oczach własnych i obcych”
  • 2010 „Realia życia codziennego w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska”
  • 2011 „Podróże i migracje w Europie Środkowej”
  • 2012 „Zdrowie i choroba. Wpływ jakości życia na kulturę w Europie Środkowej”
  • 2013 „Wolność i jej ograniczenia w kulturze Europy Środkowej”
  • 2014 „Postęp i zacofanie w kulturze w Europie Środkowej”
  • 2015 „Systemy reprezentacji i parlamentaryzm w Europie Środkowej w rozwoju historycznym”
  • 2016 „Rola arystokracji w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska”
  • 2017 „Praca, jej rola i funkcje społeczne na przestrzeni wieków w kontekście Europy Środkowej”
  • 2018 „Miasta górnicze i górnictwo w Europie Środkowej”
  • 2019 „Wojny i konflikty w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska w aspektach społecznych i kulturowych”
  • 2021 „Władza a lokalne społeczności w Europie Środkowej w ujęciu historycznym”
  • 2022 „Miasto i wieś na przestrzeni dziejów w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska”